Nữ công nhân được chăm sóc y tế tại một bệnh viện ở thành phố Hải Phòng ngày 29 tháng 12 năm 2015.
Chân Như, phóng viên RFA
Kể từ ngày 1.1.2016, quy định mới về bảo hiểm xã hội (BHXH) bắt đầu có hiệu lực thi hành chính thức. Những quy định mới này có tác động ra sao đến người lao động trong nước, đó chính là chủ đề cho diễn đàn bạn trẻ kỳ này do Chân Như thực hiện cùng ba người hiện đang là công nhân của các hãng xưởng tại Việt Nam, các bạn Duy, Dương và Hương.
Chân Như: Các bạn đánh giá thế nào về hệ thống an sinh xã hội và hưu trí hiện nay tại Việt Nam? Đó có phải là một hệ thống rộng rãi, công bằng và minh bạch với mọi người dân hay không?
Trương Dương: Theo em thì hệ thống an sinh xã hội của VN hiện nay thật sự quá thiếu thốn và bất công về mọi mặt. Em lấy ví dụ trong lĩnh vực y tế, hiện nay tình trạng quá tải tại bệnh viện, nằm ghép giường, rồi phong bì cho y bác sĩ làm người dân thực sự khổ tâm và bức xúc.
Trong khi đó viện phí và các chi phí khi đi bệnh viện thì quá đắt đỏ so với thu nhập của người dân. Nhìn sang đất nước Thái Lan (dù Ban tuyên giáo luôn ra rả tuyên truyền rằng đó là một đất nước dân chủ bất ổn và đó là lý do vì sao mà nước ta vẫn duy trì chế độ độc đảng), người dân được miễn phí 100% chi phí y tế và giáo dục.
Điều mà người dân VN có mơ cũng không thể có được. Ra đường thì giao thông không an toàn, cán bộ các cấp thì sách nhiễu. Thật sự là em rất là bất an về tương lai sau này. Còn về vấn đề hưu trí, ngay cả Quỹ BHXH hoạt động ra sao? Nhân sự thế nào? Đầu tư quỹ sinh lời là bao nhiêu em cũng không biết, vậy mà nhà nước lúc nào cũng tuyên truyền hoặc tìm đủ mọi cách để tăng thu phí BHXH.
Em nghĩ chỉ khi nào nhà nước minh bạch về vấn đề quản lý thu chi của quỹ BHXH làm cho người dân tin tưởng rằng số tiền xương máu mà mình kiếm được trong tương lai sẽ đảm bảo cuộc sống về già cho bản thân và gia đình thì may rằng lúc đó người dân mới có thể chấp nhận về vấn đề tăng thu phí BHXH.
Em nghĩ chính quyền giờ đây cũng như một bệnh nhân HIV đang ở vào giai đoạn cuối, tiêm được mũi kháng sinh nào thì tiêm trước khi tạ thế.- Trương Dương
Trương Duy: Em cũng thấy quỹ BHXH cũng chỉ là một hình thức cho chính quyền để vụ lợi, họ đã tính toán trước rồi. Khi áp dụng cũng tùy theo mỗi ngành, chẳng hạn, ngành giáo viên, hưu trí họ đã trừ bớt hoặc những ngành như bạn Dương vừa nói: đi bệnh viện anh dùng những dịch vụ bảo hiểm thì người ta sẽ cho những loại thuốc nhẹ hơn không nhanh khỏi, mà bị kéo dài ra. Còn khi mình đi bệnh viện theo yêu cầu của mình thì bệnh viện sẽ cho những loại thuốc mạnh và họ rất ân cần. BHXH khi vô những chỗ công cộng (dịch vụ) của nhà nước, tất nhiên, họ vẫn tiếp đãi nhưng sẽ có cách để bù qua sớt lại; Tức là không đúng với tiêu chí mà nhà nước đã đưa ra cho nhân dân vả lại nó mang tính vụ lợi không đúng với thực tế.
Hương: Về hệ thống an sinh xã hội VN, tôi nghĩ đó là một hệ thống thiếu tính xã hội – trong khi các phúc lợi không được phổ cập tới mọi đối tượng, thì không thể cho đó là an sinh xã hội được. Theo như thực tế của VN hiện nay, đa phần an sinh xã hội mới chỉ dừng lại ở những khái niệm hết sức cơ bản như điện, đường, trường, trạm hay lương hưu cho những người có công với cách mạng. Vậy thì nhóm đối tượng chính yếu của một quốc gia đang phát triển và kém phát triển như VN là người nghèo, người neo đơn, người ở những vùng khó khăn rất khó được tiếp cận.
Chân Như: Căn cứ để đóng bảo hiểm xã hội theo quy định cũ là mức lương cơ bản, thì nay là tổng thu nhập trừ đi các khoản giảm trừ. Còn về tỷ lệ đóng, người lao động chịu 11.5%, chủ sử dụng lao động chịu 23% theo thu nhập người lao động. Theo các bạn, quy định như vậy có phù hợp với thực tế Việt Nam hiện nay hay không? Vì sao ?
Trương Duy: Theo em, những khoản đó cũng được nhưng có một điều rằng những khoản phúc lợi những khoản phần trăm từ ngày 1 tháng 1 năm nay bắt đầu áp dụng thì cũng nói lên rằng nhà nước muốn mình đạt được con số đó. Tức là từ xưa đến nay những quy định về tiền bảo hiểm thì vẫn do tổ và chính phủ ở trên quy định. Em thấy mức đó thì cũng đồng nghĩa với việc càng ngày càng tăng. Tuy nhiên, nói về mức doanh nghiệp có phù hợp hay không thì cũng tùy mỗi gia đình, có người với mức đó cũng hợp lý. Hơn nữa, mức đó là do nhà nước đưa ra, tự áp đặt chứ không phải do đòi hỏi ý kiến của công nhân
Hương: Theo tôi, việc người lao động và người sử dụng lao động trích một phần ngân sách của mình ra để đóng bảo hiểm xã hội là hoàn toàn hợp lý với tình hình VN hiện nay. Tuy vậy tỷ lệ đóng, số năm đóng và các chế độ hưu trí, thai sản là hoàn toàn thiệt thòi cho người lao động. Theo như những phép tính cộng, trừ, nhân, chia cơ bản, người lao động nào cũng nhận ra rằng mình chịu thiệt thòi. Minh chứng là không ai mong muốn đóng bảo hiểm ở mức lương cơ bản cao cả. Ngoài ra, với cơ chế quản lý quỹ bảo hiểm như hiện nay, những người thực sự đang góp tiền bạc của mình vào quỹ lại hoàn toàn không thể kiểm soát cũng như giám sát. Cụ thể là việc mất trắng hàng nghìn tỷ từ quỹ bảo hiểm là một minh chứng rõ ràng cho cơ chế quản lý sơ sài, yếu kém và trục lợi.
Chân Như: Với tình hình hiện nay, theo các bạn, nguyên nhân nào khiến cho Chính quyền Việt Nam thay đổi quy định về bảo hiểm xã hội ?
Trương Dương: Em nghĩ nguyên nhân chính dẫn đến Chính quyền VN thay đổi quy định về bảo hiểm xã hội:
-Thứ nhất do nguy cơ quỹ bảo hiểm xã hội bị vỡ trong thời gian 6 năm nữa.
-Thứ 2, một phần là do quản lý quỹ đầu tư yếu kém dẫn đến nguồn thu bị thâm hụt, mất mát.
Đặc điểm của Quỹ BHXH ở VN là có một phần từ ngân sách để thanh toán cho những người về hưu trước khi có quỹ BHXH. Hiện tại, ngoài tình hình nợ công đang ở mức báo động 59% GDP, bội chi ngân sách, lẫn vấn đề hụt thu do phải cắt giảm các loại thuế quan theo lộ trình đã cam kết với các nước khi tham gia các hiệp định thương mại tự do nên ngân sách nhà nước đang gồng mình gánh vác rất nhiều khoản. Để giải quyết tình trạng đó, tất nhiên, chính quyền phải nghĩ thêm nhiều cách để thu thêm phí của người dân. Chính quyền giờ đây cũng như một bệnh nhân HIV đang ở vào giai đoạn cuối, tiêm được mũi kháng sinh nào thì tiêm trước khi tạ thế.
Theo tôi đây thực sự là một hình thức móc túi doanh nghiệp và người lao động một cách trắng trợn.
- Hương
Trương Duy: Những quỹ bảo hiểm của nhà nước xưa nay em cũng đồng tình với bạn Dương một điều rằng những thành phần trong xã hội không giống nhau. Ví dụ thành phần giáo viên, cách làm việc của họ cũng tương đối nhẹ nhàng nên vào ngành giáo viên họ chấp nhận tiền lương hàng tháng thấp nhưng ngược lại họ có phúc lợi khi về già. Còn nếu làm công nhân thì cái đó là hoàn toàn không có. Nếu nhà nước đánh đồng công nhân với giáo viên bằng việc làm quỹ bảo hiểm giống như của giáo viên thì sẽ không hợp lý. Bởi công nhân người ta toàn hoàn cảnh khó khăn nên mới vô làm mà đợi đến 55-60 tuổi rồi mới tính là điều đó không xác đáng. Vả lại, làm công nhân không phải lúc nào cũng làm tới 55-60 tuổi mà chỉ một khoản thời gian ngắn rồi nghỉ nên chuyện với mức khoản bảo hiểm đưa về cùng hình thức giống như những công chức trong nhà nước thì em nghĩ sẽ không hợp lý vì mỗi giai cấp mỗi tầng lớp có một đặc điểm riêng.
Chân Như: Bắt đầu từ 1.1.2016, các quy định mới về bảo hiểm xã hội chính thức có hiệu lực. Theo chính quyền Việt Nam, quy định như vậy để đảm bảo tốt hơn quyền lợi cho người lao động, đặc biệt là sau khi nghỉ hưu. Các bạn nhận định sao về lời trấn an này?
Trương Dương: Thực ra BHXH là một chính sách hợp lý và cần thiết với tất cả mọi người dân khi về già hoặc chẳng may có vấn đề gì đó không may phát sinh. Những quy định mới về BHXH theo chính quyền là để đảm bảo tốt hơn cho người lao động theo em nghĩ thì còn nhiều vấn đề cần phải xem xét. Nói thẳng ra là chính quyền thì luôn muốn thu thêm phí BHXH và hứa hẹn về chế độ sau khi nghỉ hưu nhưng lại không công bố thông tin về tình hình hoạt động, lợi nhuận thu chi của Quỹ cho người dân biết. Thử hỏi làm sao em có thể bỏ ra một số tiền không nhỏ cho một người cứ hứa hẹn về lợi nhuận hấp dẫn, nhưng một chút thông tin cũng không cho em biết thì ai là người dám đưa tiền cho người đó đầu tư? Tóm lại, với một hệ thống không minh bạch và mất lòng tin như thế thì dù cho BHXH có tốt như thế nào người dân vẫn mất lòng tin để hợp tác với chính quyền.
Trương Duy: Em nghĩ chuyện này là chuyện xưa nay người dân VN luôn chịu nhận sự ơn nghĩa của nhà nước chứ họ không bao giờ làm chủ được những phúc lợi cho họ. Họ luôn chịu sự ơn huệ của cấp trên, của chính quyền mà như bạn Dương nói thì họ cũng không minh bạch trong khi họ áp đặt con đường thế nào thì mình phải chịu như thế đó. Thực ra, mình cũng không biết là nó có cần thiết với mình hay không hoặc là nó có đủ cho mình hay không trong cuộc sống, thì điều em đang mong muốn rằng chính quyền VN ngày càng minh bạch hơn trong những vấn đề chi thu không những quỹ lợi bảo hiểm mà những khoản khác nữa.
Xưa nay người dân VN luôn chịu nhận sự ơn nghĩa của nhà nước chứ họ không bao giờ làm chủ được những phúc lợi cho họ.- Trương Duy
Hương: Theo tôi đây thực sự là một hình thức móc túi doanh nghiệp và người lao động một cách trắng trợn. Cụ thể, Luật bảo hiểm là bắt buộc và ban hành cả chế tài xử lý hình sự đối với tội trốn đóng BHXH. Đây là một điều hoàn toàn phi lý trong khi người đóng bảo hiểm mới được hưởng bảo hiểm và ngược lại người không đóng, đóng không đủ năm tháng, không được hưởng hoặc hưởng ko đầy đủ. Ngoài ra, việc tăng cơ sở đóng bảo hiểm lên như vậy hoàn toàn tạo ra một gánh nặng khổng lồ cho doanh nghiệp khi còn đang phải chịu các loại thuế phí cao nhất khu vực.
Cụ thể 22% thuế TNDN, thuế nhập khẩu, xuất khẩu, tiêu thụ đặc biệt,… vân vân, còn cả phí và 34,5% BHXH nữa, thì doanh nghiệp lấy đâu ra lợi nhuận? Chung quy lại thỏa thuận lương cũng được dựa trên cơ sở thực nhận của người lao động, vậy toàn bộ gánh nặng sẽ đặt lên vai doanh nghiệp cả! Ngoài ra, theo như chính sách mới, đối tượng chịu nhiều tác động nhất là các doanh nghiệp quy mô trung bình và người lao động có thu nhập từ trung bình trở lên. Còn chuyện nhà nước hứa hẹn với người dân thì với tình hình lạm chi như hiện nay, ai có thể tin tưởng được việc có thể nhận lại khoản “đầu tư bắt buộc” khổng lồ này trong 30 hay 35 năm sau?
Chân Như: Với tư cách là những người lao động tại Việt Nam, các bạn mong muốn có một hệ thống an sinh xã hội và hưu trí ra sao?
Trương Duy: Em mong muốn có một hệ thống an sinh xã hội đáp ứng được đầy đủ những điều kiện sống chứ em cũng không đòi hỏi quá cao xa đối với những phúc lợi như bên nước ngoài. Em cũng mong muốn VN ngày càng minh bạch hơn, và đặc biệt nhờ những tổ chức quốc tế bởi vì nếu không có những sự ràng buộc thì chính quyền hầu như họ không bao giờ có thể làm đúng được những quy định.
Hương: Điều mong muốn cơ bản của tôi trước mắt, đó là việc được tự nguyện lựa chọn mức đóng bảo hiểm và kiểm soát khoản tiền quỹ bảo hiểm do chính mình góp vào. Lâu dài điều này sẽ tạo ra một hệ thống an sinh xã hội minh bạch, công bằng và phổ cập tới mọi đối tượng người dân.
Trương Dương: Em chỉ có một mong muốn hệ thống an sinh xã hội của VN được sánh ngang với các nước trong khu vực Đông Nam Á so với mức thu phí BHXH đứng thứ 2 chỉ sau Singapore mà chất lượng an sinh xã hội thì tồi tệ vô cùng. Em cũng muốn Quỹ BHXH được công khai minh bạch các khoản thu chi, lợi nhuận cho toàn dân được biết.
Chân Như: Xin cám ơn phần chia sẻ của các bạn cho chương trình tuần này. Và Chân Như cũng hy vọng các bạn đang nghe/đọc chương trình cũng sẽ tham gia vào hội luận. Các bạn có thể gởi email về cho Chân Như quahoangc@rfa.org hay theo dõi Chân Như qua facebook tại facebook.com/Channhu.rfa mến chào và hẹn gặp lại quý vị và các bạn vào chương trình kỳ sau.
No comments :
Post a Comment