Có nên tăng quyền cho công an cấp xã?

Công an đang kiểm tra giấy tờ của người tù vừa được trả tự do tại một nhà tù ở Hà Nội hôm 31/8/2015.

     Anh Vũ, RFA

Dự án Luật Công an Xã vừa được trình xin ý kiến Ủy ban Thường vụ Quốc hội, trong đó quy định tăng thêm nhiều chức năng, nhiệm vụ của công an xã đã gây nhiều quan ngại.

Trình độ đầu vào quá thấp

Ngày 15/8/2016, Bộ Công an đã trình Tờ trình về dự thảo Luật Công an xã (CA Xã) để xin ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Theo đó, lực lượng CA Xã sẽ được bổ xung thêm các chức năng xử lý các vụ việc có dấu hiệu vi phạm pháp luật về an ninh, trật tự, an toàn xã hội trên địa bàn xã giống như Công An Phường chính quy.

Về trình độ văn hóa, theo dự thảo Luật, Công an viên tốt nghiệp từ THCS trở lên; còn ở những vùng sâu, vùng xa mà không đủ người thì có thể thấp hơn, như học xong tiểu học.

Dư luận xã hội thấy rằng, yêu cầu trình độ đầu vào của nhân viên CA Xã quá thấp sẽ khó có thể bảo đảm được chức năng, nhiệm vụ của họ.

Ông Trần Văn Thọ, một thương binh hạng ¼, ở Duy Tiên, Nam Định thấy rằng, ông rất lo ngại trước đề xuất của Bộ Công An. Ông nói với chúng tôi:

“Giao cho CA địa phương những quyền hạn lớn như thế, mà không được học hành gì, trình độ lớp 2, lớp 3 cũng được vào CA, như thế thì chỉ nhằm bảo vệ đảng, bảo vệ chính quyền, chứ không thể bảo vệ được người dân. Theo quan điểm của tôi thì việc làm này chỉ làm cho dân chúng thêm bức xúc thôi, theo tôi là không được. Chúng tôi không tán thành việc Chính phủ giao quyền hạn cho CA địa phương.”

Từ Sài gòn, nhà báo Nguyễn An Dân đồng tình với chủ trương tăng quyền cho CA Xã, tuy nhiên ông cũng cảnh báo về chất lượng của lực lượng công an viên, ông giải thích:

“Tăng cường chức năng, quyền hạn cho CA Xã là việc làm cần thiết, vì hiện nay ở nông thôn tỷ lệ tội phạm đang gia tăng về con số cũng như hình thức phạm tội, mà không có cơ quan chức năng giải quyết. Tuy nhiên về mặt quyền hạn, nhiệm vụ thì phải tăng cường chất lượng của đội ngũ thực thi. Anh không thể để một anh trình độ cấp 1 mà làm quá nhiều việc như vậy, nó sẽ dẫn đến tình trạng thiếu hiểu biết nên thực thi không hiệu quả hoặc có khi lạm quyền, gây tổn hại lợi ích của nhân dân.”

Nói về chức năng và nhiệm vụ của lực lượng CA Xã trong giai đoạn hiện nay, một Phó CA Xã thuộc Huyện Kỳ Anh, Hà Tĩnh yêu cầu giấu danh tính cho biết:

“Lực lượng CA Xã có trách nhiệm tuần tra bảo vệ, giải quyết các vụ việc để đảm bảo an ninh trật tự tại địa phương. Những vụ việc trong tầm của CA Xã thì anh em chúng tôi vẫn tiến hành đầy đủ thủ tục, như lấy lời khai… Nếu là người trong Xã thì CA Xã có thể triệu tập, gọi ra lấy lời khai. Trong trường hợp các đối tượng ở 2 Xã gây rối thì chúng tôi phối hợp CA của 2 Xã giải quyết, nếu nghiêm trọng thì phải chuyển lên cấp trên giải quyết.”

Quá nhiều quyền hạn

Theo VNN online, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa Giáo dục Thanh niên thiếu niên và nhi đồng của Quốc hội Phan Thanh Bình cho rằng, dự luật quy định quá nhiều nhiệm vụ, quyền hạn cho CA Xã thì làm sao họ làm được với trách nhiệm nặng như vậy? Theo ông Bình những việc như lập biên bản bắt người, lấy lời khai ban đầu, là cơ sở để thực hiện tố tụng hình sự nên nếu trình độ tốt nghiệp tiểu học rất khó đảm bảo được.

Theo ông Trần Văn Thọ, việc vừa qua đã xảy ra hàng loạt vụ việc các nghi can bị đánh đập hay chết bất thường trong các trụ sở CA Xã, là điều dư luận hết sức lo ngại và bức xúc. Ông bày tỏ:

“Cần phải nghiên cứu và xem xét lại chất lượng của CA và An ninh tại địa phương, chứ như bây giờ theo quy định thì bị can được quyền giữ im lặng, nhưng vào CA Xã im lặng họ đánh cho đến chết thì thôi, dù rằng việc làm đó là trái với pháp luật.”

Phân tích nguyên nhân dẫn đến tình trạng nói trên, nhà báo Nguyễn An Dân bày tỏ sự lo ngại tình trạng ở nông thôn khi có quyền sẽ trở thành những ông Vua, theo ông chính vì thế nên cần có luật để thể hiện rõ quyền hạn, nhiệm vụ và trách nhiệm. Ông lý giải:

“Cái hệ lụy hôm nay, khi CA Xã là con nuôi của thể chế, nhân viên CA Xã không được thừa nhận là viên chức, nhưng nó lại thực thi quyền hạn của công chức, thành ra nó dẫn đến tình trạng lạm quyền. Đó là lý do vì sao hiện nay, tình trạng người dân bị thương tích, bị đánh đập hay hay chết trong các trụ sở CA Xã cao hơn hẳn nếu so với thành thị.”

Ông Trần Văn Thọ nghi ngờ về động cơ tăng quyền hạn cho lực lượng CA Xã từ phía nhà nước. Ông khẳng định:

“Theo tôi nghĩ, bây giờ tình hình lòng dân họ oán giận quá, chính quyền không thể đem quân đội đi dẹp được, cho nên họ mới dùng biện pháp lấy độc trị độc, lấy nó trị nó. Tức là dùng lực lượng từ địa phương để trị.”

Khi được hỏi về khả năng về nghiệp vụ của CA Xã hiện nay, là điều nhiều người lo ngại, nhân viên công an xã không đủ năng lực để lập biên bản hay lấy lời khai ban đầu trong những vụ án phức tạp?

Vị Phó CA Xã cho chúng tôi biết:

“Có chứ, thành thạo chứ, ghi lời khai hay hỏi cung thì tôi thành thạo chứ, nhưng chỉ có CA viên thì họ không rành lắm. Hàng năm các CA viên ở các Xã vẫn được tham gia tập huấn, để nắm được tình hình về an ninh trật tự cũng như các tình huống xảy ra trong địa bàn.”

Trả lời câu hỏi, cần có giải pháp thế nào để có ngân sách rất lớn cho việc tổ chức cho hơn 11.000 cở sở CA Xã chính quy như Công An cấp Phường, nhà báo Nguyễn An Dân đề xuất:

“Hiện tại trong xã hội, cử nhân hay tốt nghiệp cấp 3 thất nghiệp tràn lan ra đấy, tại sao không gọi lực lượng ấy về và tinh giảm bớt biên chế các Hội đoàn hữu danh vô thực ở cấp Xã, như Hội Phụ Nữ, Hội Nông dân, Đảng ủy Xã… cắt bỏ hết đi, rồi lấy ngân sách ấy trả cho lực lượng CA.”

Đồng thời, ông Nguyễn An Dân cũng kiến nghị:

“Đối với các tội phạm đơn giản, theo tôi nghĩ rằng khi hỏi cung, lấy cung bị can trong điều kiện ở nông thôn nghèo, thiếu hiểu biết không có tiền thuê LS thì cần cho thân nhân của họ chứng kiến. Tại vì các vụ việc trộm cắp, giựt dọc không phải án chính trị thì không có gì phải bí mật cả, thì để người thân của họ vào nghe. Như vậy nó sẽ góp phần làm giảm việc CA Xã lạm quyền và tổn hại lợi ích của thân nhân họ.”

Theo báo Pháp Luật, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thi Nga thấy rằng “Khi thực hiện những nhiệm vụ liên quan đến tố tụng hình sự, công an xã đã xảy ra nhiều sai phạm ảnh hưởng đến quyền con người, quyền công dân và ảnh hưởng uy tín Nhà nước, tuy cá biệt nhưng ảnh hưởng rất lớn, dư luận rất bức xúc. Trong đó có những vụ đánh chết người, gây thương tích nghiêm trọng, làm sai lệch hồ sơ vụ án... Nếu cứ giữ nền là pháp lệnh mà nâng lên thành luật thì khó giải quyết được thực trạng tình hình vừa qua”.